Page 8 - قراردادهای همسان پیمانکاری سازمان برنامه
P. 8
مقدمهای برای آگاهی از صحت قراردادها
در خصوص موضوع پیمان ،ماده 13.قانون مدنی اشعار میدارد :برای
صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:
.8قصد طرفین و رضای آنها :قصد یعنی اراده تشکیل عقد و رضایت یعنی
عدم اجبار و اکراه 1که اگر وجود نداشته باشد حسب مورد موجب ابطال
یا عدم نفوذ قرارداد است[ .اضطرار 2تأثیری در صحت معاملات ندارد .در
اضطرار ،فشاری که به معامل وارد میشود نتیجه اوضاع و احوالی است
که به عمد و برای اجبار شخص به معامله معین ایجاد نشده است .مانند
آنکه فردی جهت مداوای فرزند خود مجبور به فروش منزل مسکونی
خود باشد .سوء استفاده از اضطرار یا ایجاد آن به منظور اجبار طرف
معامله اکراه محسوب میشود ،به ویژه در جایی که شخص به حکم
قانون یا قرارداد ملزم به انجام دادن کاری است و با تهدید به خودداری
از آن طرف خود را وادار به قبول تعهدی گزاف و ناروا میکند2].
.2اهلیت طرفین :بلوغ ،رشد و عقل که اگر در فرد معامل وجود نداشته
باشد تحت شرایطی موجب ابطال یا غیرنافذ شدن قرارداد خواهد بود.
در علم حقوق افراد به دو گروه تقسیم میشوند:
-افراد حقیقی یا طبیعی (انسانها)
-افراد حقوقی
انسانها برای اعمال حق نیاز به شرایطی دارند که اهلیت نامیده میشود.
بنابراین اهلیت عبارت است از توانایی شخص جهت دارا شدن حق و
تکلیف.
اهلیت انسانها بر دو نوع است:
1قانون مدنی در بیان شرایط شمول اکراه اشعار میدارد:
ماده - 282اکراه به اعمالی حاصل میشود که مؤثر در شخص با شعوری بوده و او را نسبت به جان یا مال یا آبروی خود تهدید
کند به نحوی که عادت ًا قابل تحمل نباشد .در مورد اعمال اکراه آمیز سن و شخصیت و اخلاق و مرد یا زن بودن شخص باید
در نظر گرفته شود.
ماده - 283اکراه موجب عدم نفوذ معامله است اگر چه از طرف شخص خارجی غیر از متعاملین واقع شود.
ماده - 282تهدید طرف معامله در نفس یا جان یا آبروی اقوام نزدیک او از قبیل زوج و زوجه و آبا و اولاد موجب اکراه است .در
مورد این ماده تشخیص نزدیکی درجه برای مؤثر بودن اکراه بسته به نظر عرف است.
ماده - 284هرگاه شخصی که تهدید شده است بداند که تهدید کننده نمیتواند تهدید خود را به موقع اجرا گذارد و یا خود شخص
مزبور قادر باشد بر این که بدون مشقت ،اکراه را از خود دفع کند و معامله را واقع نسازد آن شخص ،مکره محسوب نمیشود.
ماده - 283ملزم شدن شخص به انشاء معامله به حکم مقامات صالحه قانونی ،اکراه محسوب نمیشود.
ماده - 282مجرد خوف از کسی بدون آن که از طرف آن کس ،تهدیدی شده باشد اکراه محسوب نمیشود.
بنابراین تهدید مؤثر و فعلیت یافته جان ،مال و آبروی خود فرد یا نزدیکان وی چه از سوی طرف معامله یا اشخاص ثالث ،در
صورتیکه امکان دفع آن دشوار باشد و احتمال وقوع داشته باشد منجر به عدم نفوذ معامله خواهد گردید.
2ماده - 282اگر کسی در نتیجه اضطرار ،اقدام به معامله کند مکره محسوب نشده و معامله اضطراری معتبر خواهد بود.
2کتاب قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی -مرحوم دکتر ناصر کاتوزیان -نشر میزان -چاپ نهم.
8
